Bonngoe ka Har’a Phapang: Bonngoe Ke Matla Mminong oa Afrika Borwa

Ka har’a setšoana se setle sa meetlo ea Afrika Borwa, lepetjo la Eendrag Maak Mag—le fetolelitsoeng joalo ka Bonngoe Ke Matla—le lla ka matla joalo ka pitso ea ho sebetsa ka kopanelo le bonngoe. Lentsoe lena, le metse ka metso historing, esale e le motheo oa lichaba, sechaba, ’me joale, ka sepheo sa makasine ea The Vocalist, ho baetsi ba mmino ho pholletsa le Afrika Borwa. Ho The Vocalist, re amohela moea ona, re loha likhoele tse fapaneng tsa lipuo tse 11 tsa molao tsa Afrika Borwa le mefuta e mengata ea mmino ho theha sechaba se kopaneng. Pono ea rona e hlakile: ho kopanya baetsi ba mmino, ho tloha ho maskandi ho ea ho marabi, opera ho ea ho hip-hop, le amapiano ho ea ho jazz, moketeng oa boqapi bo arolelanoang le leruo la setso.

Metso ea Histori ea Eendrag Maak Mag

Lentsoe la Bonngoe Ke Matla le na le histori e ruileng, le tsoang bohlaleng ba khale ’me le fumana lehae ka har’a histori e rarahaneng ea Afrika Borwa. Le tsoa ho Selatine concordia res parvae crescunt (“lintho tse nyenyane li atleha ka bonngoe”), tseo ho thoeng li ngotsoe ke sengoli sa Roma Sallust, lepetjo lena le ile la amoheloa pele ke Repabliki ea Dutch lekholong la 16 joalo ka Eendracht maakt macht. Le ne le tšoantšetsa matla a ho sebetsa ka kopanelo ha ho na le mathata. Maikutlo ana a ile a fetela lik’honthinenteng, a hlaha Afrika Borwa nakong ea ho thehoa ha Repabliki ea Afrika Borwa ka 1852, moo Eendragt maakt magt e neng e khabisa thebe ea mmuso, e hatisa bonngoe har’a lihlopha tse fapaneng. Ho tloha ka 1910 ho fihlela ka 1961, Unione ea Afrika Borwa e ile ea amohela Selatine Ex Unitate Vires (“Ka Bonngoe, Matla”) letšoao la eona, le bontšang kopano ea likolone tsa Borithane le Maafrikanere. Kamora 1961, joalo ka Repabliki ea Afrika Borwa, lepetjo lena le ile la hlaha licheleteng ka Seburu (Eendrag maak mag) le Senyesemane (Unity is Strength), le tšoantšetsa bonngoe ba lipuo tse peli nakong ea mathata. Ka 2000, Afrika Borwa e ile ea amohela lepetjo le lecha, ǃke e: ǀxarra ǁke (“Bonngoe ka Har’a Phapang”) ka puo ea ǀXam, e lumellanang le pono ea naha ea kamora apartheid ea ho kenyelletsa bohle.

Leeto lena la histori le hatisa bohlokoa bo tsoelang pele ba bonngoe. Ho baetsi ba mmino, Eendrag Maak Mag ha se lepetjo feela empa ke pitso ea ho tlosa likarohano—tsa puo, setso, le setaele—ho theha bonono bo buang le bohle.

The Vocalist: Lebone la Bonngoe

Ho The Vocalist (vocalist.co.za), re tšoantšetsa Eendrag Maak Mag ka ho keteka phapang ea puo le mmino oa Afrika Borwa. Sethala sa rona se bontša baetsi ba mmino ba binang ka Sezulu, Sesotho, Seafrikanse, Tshivenda, le tse ling, ho netefatsa hore lentsoe le leng le le leng le utloahala. Ho tloha ho morethetho o tsoang pelong oa mmino oa Setsonga ho ea ho lithothokiso tsa Xhosa imbongi, re ts’ehetsa mefuta e bontšang ho otla ha pelo ea sechaba. Boitlamo ba rona ba ho kenyelletsa bohle bo bonahala litabeng tsa rona tsa mefuta ea setso joalo ka isicathamiya, mefuta ea sejoale-joale joalo ka gqom, le mefuta ea ho kopanya e kopanyang litšusumetso tsa lefatše le metso ea lehae. Ka ho khothaletsa tšebelisano—joalo ka moetsi oa mmino oa setso oa Venda a bina le moetsi oa jazz oa Cape Town—re bontša hore bonngoe bo matlafatsa boqapi.

Litaba tsa rona, lipuisano, le lithupelo li etselitsoe ho khothaletsa baetsi ba mmino ho tlosa meeli ea mefuta le litšitiso tsa puo. Mohlala oa rona oa morao-rao oa ho hlahisa sehlopha sa ’mino sa lipuo tse ngata se binang ka lipuo tsohle tse 11 tsa molao se bontša kamoo bonngoe mminong bo ka fetang likarohano tsa setso. Sena se ts’oana le leeto le pharaletseng la Afrika Borwa la poelano, moo phapang e seng tšitiso empa e le matla.

Bonngoe ka Ts’ebetsong: Lithuto tsa Baetsi ba Mmino

Ho baetsi ba mmino, ho amohela Bonngoe Ke Matla ho bolela ho hlokomela hore tšebelisano e tsosa boqapi bo bocha. Sebaka sa mmino sa Afrika Borwa se atleha ka boiteko ba kopanelo—nahana ka litšebelisano tse tummeng pakeng tsa Miriam Makeba le Hugh Masekela, kapa merero ea sejoale-joale joalo ka Moshito Music Conference, e kopanyang baetsi ba mmino ba tsoang litsong tse fapaneng. Ka ho sebetsa hammoho, baetsi ba mmino ba ka arolelana lisebelisoa, ba ithute mekhoa e mecha, le ho fihlela bamameli ba bangata. Moetsi oa rap ho tsoa Soweto a ka sebetsa le moetsi oa mmino oa khale ho tsoa Pretoria, a theha pina e fetang mefuta e nang le molumo oa lefatše ka bophara.

Bonngoe bo boetse bo bolela ho amohela phapang ea puo. Lipuo tse 11 tsa molao tsa Afrika Borwa—Seafrikanse, Senyesemane, isiNdebele, Sepedi, Sesotho, siSwati, Xitsonga, Setswana, Tshivenda, isiXhosa, le Sezulu—li fana ka palo e ruileng ea ho hlahisa mantsoe a lipina. Baetsi ba mmino joalo ka Sho Madjozi, ba kopanyang Setsonga, Senyesemane, le Siswati ka mokhoa o se nang mathata, ba bontša kamoo puo e ka kopanyang ho e-na le ho arola. Ho The Vocalist, re khothaletsa baetsi ba mmino ho leka mantsoe a lipuo tse ngata, ho khothaletsa maikutlo a boitsebiso bo arolelanoang.

Liphephetso le Menyetla

Le hoja bonngoe e le sepheo se setle, ha se na ntle le liphephetso. Histori ea Afrika Borwa ea karohano—ea puo, morabe, le setso—e ka baka litšitiso indastering ea mmino. Baetsi ba mmino ba ikemetseng ba ka ’na ba thatafalloa ke ho fumana sethala se laoloang ke mefuta e tsebahalang haholo, ’me phapang ea puo e ka lebisa ho arohaneng ha ’maraka. Leha ho le joalo, liphephetso tsena ke menyetla. Ka ho khothaletsa lipuo tse sa utloahaleng haholo joalo ka Tshivenda kapa isiNdebele ka mmino, baetsi ba mmino ba ka boloka lefa la setso ha ba ntse ba aha marokho. Lisete tse kang The Vocalist li fana ka sethala bakeng sa mantsoe ana, ho netefatsa hore ha ho sefuta kapa puo e siuoang ka morao.

Theknoloji le eona e bapala karolo ea ho khothaletsa bonngoe. Lisete tsa ho phallela le mecha ea litaba ea sechaba li lumella baetsi ba mmino ho sebetsa hammoho ho pholletsa le liprofinse, ba arolelana mmino oa bona le bamameli ba lefatše. Matsapa a kang lithupelo tsa ho ngola lipina tsa inthaneteng kapa likopano tsa mmino tsa inthaneteng li ka kopanya baetsi ba mmino ho tsoa liprofinseng tse fapaneng, ho theha Eendrag Maak Mag ea dijithale.

Pitso ho Baetsi ba Mmino

Joaloka baetsi ba mmino ba Afrika Borwa, le lona ke lona ba jereng lebone la Bonngoe Ke Matla. Mmino oa lona o ka folisa, o khothatsa, le ho kopanya. Ebang le baetsi ba mmino ba le bang kapa karolo ea sehlopha, nahanang hore na le ka sebetsa joang le ba bang ho matlafatsa tšusumetso ea lona. Finyella ho baetsi ba mmino ba tsoang mefuteng kapa litsong tsa lipuo tse fapaneng. Thehang lipina tse ketekang phapang ea Afrika Borwa ha li ntse li bua ka lihlooho tsa lefatše ka bophara. Ts’ehetsang lisete tse kang The Vocalist tse khothaletsang ho kenyelletsa bohle, le ho nka karolo liketsahalong tse kopanyang baetsi ba mmino.

Ka moea oa Eendrag Maak Mag, ha re bineng, re bapale, ’me re thehe joaloka batho ba le bang. Hammoho, re ka theha mmino o sa bontšeng feela lefa le ruileng la Afrika Borwa empa hape o bopa bokamoso ba eona. Joaloka ha lepetjo la ǀXam le re hopotsa, bonngoe ka har’a phapang ke matla a rona a maholo. Ha e re e be pina ea rona.